تکنیک ساندویچ یکی از موثرترین و کاربردی ترین تکنیک ها در بیان انتقاد، اعتراض و بازخورد به شمار می رود. علم روانشناسی ثابت کرده است که هیچ یک از افراد دوست ندارند که از آن ها انتقاد شود و زیر سوال بروند.
پس با این شرایط چگونه می توان از رفتار اشتباه یک شخص انتقاد کرد و نسبت به عمل ناخوشایند او واکنش و بازخورد نشان داد؟ تکنیک ساندویچ در واقع روش و ترفندی است که افراد از آن برای کاهش اثرات نامطلوب و ناخوشایند انتقاد، خبر ناگوار و… استفاده می کنند.
تعریف تکنیک ساندویچ
تکنیک ساندویچ از جمله ترفندهای روانشناسی و فن بیان است که اغلب از آن برای انتقال خبر بد و ناگوار و انتقاد کردن استفاده می شود. در حقیقت از این تکنیک برای کاهش اثر ناخوشایند انتقاد و پیام و خبر منفی استفاده می شود تا هم مقاومت و گارد شخص مقابل پایین بیاید و هم تعامل سازنده ای صورت بگیرد.
این تکنیک به این صورت است که ما قبل و بعد یک خبر منفی، یک انتقاد و… نکات و اخبار مثبتی را بیان می کنیم. یک ساندویچ را تصور کنید، ساندویچ دارای دولایه نان و یک لایه میانی است. تکنیک ساندویچ نیز دقیقا همین ساختار را دارد به صورتی که دو لایه نانی که در بالا و پایین قرار دارد شامل اخبار و نکات مثبت می شود و لایه میانی شامل انتقاد سازنده یا خبر منفی است.
به دو مثال زیر توجه کنید و آن دو را با یکدیگر مقایسه کنید.
- این بار هم دیر کردی و این اصلا خوب نیست، فردا سر ساعت تعیین شده پروژه را تحویل می دهی!
- تو یکی از بهترین کارمندهای من هستی، می دانم که مشغله زیادی داری و این باعث می شود گاهی اوقات دیر برسی اما با این حال هیچ وقت در انجام پروژه و کار خودت کوتاهی نکردی!
بنظر شما کدام یک از این انتقادات سازنده و تاثیرگذار هستند؟
بدون شک گزینه دوم انتقادی بهتر و سازنده تر است چرا که فرد مورد انتقاد قرار گرفته متوجه می شود که رئیس و کارفرمای او به توانمندی ها و زحمات او واقف است و هدف او از انتقادی که کرده است بدون شک پیشرفت و توسعه خود او است.
تکنیک ساندویچ بازخوردی است که جوانب و اثرات منفی یک پیام یا انتقاد را می پوشاند و به همین دلیل موجب ایجاد فضایی آرامش بخش، به دور از تنش و مجادله می شود و همچنین باعث می شود طرفین گفت و گو از هم صحبتی با هم لذت ببرند، ارتباط و پیوندی نزدیک با هم برقرار کنند و از انتقادات سازنده بهره ببرند.
تکنیک ساندویچ معکوس
همان طور که از نام این تکنیک مشخص است، تکنیک ساندویچ معکوس دقیقا برعکس تکنیک قبلی می باشد به این صورت که یک پیام مثبت میان دو پیام منفی قرار می گیرد. در واقع زمانی که ما در مقابل یک پیشنهاد در ابتدا پیام منفی به طرف مقابل منتقل می کنیم، به شخص مقابلمان این موضوع را می فهمانیم که پیشنهاد او به همان صورت که ارائه شده است قابل قبول نیست و نیاز به تغییراتی دارد. سپس با انتقال یک پیام مثبت و پیشنهاد جدید خود از ایده داده شده استقبال می کنیم و در آخر نیز لایه نهایی یعنی پیام منفی را منتقل می کنیم.
البته دقت کنید که پیام منفی نباید تمام اثرات نکات مثبت را بپوشاند و موضوع را کم اهمیت جلوه دهد و یا نظر شخص مقابل را زیر سوال ببرد. همچنین شما می توانید با داشتن ریتم مناسب صحبت کردن تاثیر کلام خود را بیشتر کنید.
مزایای تکنیک ساندویچ
- از بین بردن تلخی انتقاد
همانگونه که در ابتدای مقاله گفته شد هیچ یک از ما دوست نداریم مورد انتقاد قرار بگیریم و زیر سوال برویم اما می دانیم که گاهی اوقات انتقاد کردن می تواند روابط ما را بهبود ببخشد و ما را به سمت کمال و توسعه فردی سوق دهد.
به همین دلیل استفاده از تکنیک ساندویچ و بیان خوبی ها و نکات مثبت قبل و بعد از انتقاد می تواند تلخی انتقاد را از بین ببرد و این حس را منتقل کند که شما خیرخواه شخص مقابل هستید.
- جلب توجه بیشتر مخاطب
زمانی که شما از خوبی ها و نکات مثبت شخص مقابل تعریف و آن ها را بیان می کنید، مخاطب توجه بیشتری به شما می کند و به بازخوردهای شما بیشتر گوش می دهد و اینگونه به انتقادات شما نیز بیشتر توجه می کند.
- احتمال تغییر بیشتر خواهد شد
زمانی که شما انتقاد و بازخوردی دقیق و محترمانه داشته باشید و هم خوبی ها و هم بدی های فرد مقابل را در نظر بگیرید و نشان دهید که به او احترام می گذارید، تاثیر انتقاد شما بیشتر خواهد شد و به همین دلیل احتمال بیشتری وجود خواهد داشت که شخص مقابل رفتار اشتباه خود را اصلاح کند.
- جلوگیری از ایجاد تنش
هنگامی که شما با قدردانی و عنوان نمودن نکات مثبت شروع به انتقاد می کنید از شکل گیری تنش و ناراحتی جلوگیری می کنید و فضایی برای نقد سازنده عملکرد و پیشرفت فرد مقابل ایجاد می کنید.
دقت داشته باشید که ایجاد توانایی متقاعد سازی دیگران نیز می تواند تاثیر انتقاد شما را افزایش دهد به همین دلیل پیشنهاد می شود حتما مقاله متقاعد سازی دیگران را مطالعه کنید.
معایب تکنیک ساندویچ
همانطور که یک تکنیک دارای مزایا می باشد معایبی نیز دارد که در این بخش از مقاله به آن اشاره خواهیم کرد.
- ممکن است در هر شرایط و موقعیتی کارایی و کاربرد نداشته باشد؛ به عنوان مثال در شرایط فوری و اضطراری این تکنیک ممکن است بی فایده باشد.
- ممکن است غیر صادقانه به نظر بیاید و فرد احساس کند که تعاریف شما از ویژگی های مثبت او ساختگی و ظاهری است.
- در صورتی که فرد بازخورد دهنده مهارت کافی در اجرای این تکنیک نداشته باشد ممکن است از هدف اصلی دور شود و به مسائل فرعی و سطحی بپردازد.
- همچنین ممکن است فرد بازخورد دهنده به دلیل نداشتن مهارت کافی در بیان نکاث مثبت و منفی، شرایطی چالش برانگیز ایجاد نماید.
- گاه ممکن است انتقاد ما در لا به لای بیان خوبی ها گم شود؛ معمولا افراد در مقایسه با نکات منفی خود عمده توجه و تمرکزشان را به خوبی ها و نکات مثبت خود اختصاص می دهند که این گاه ممکن است باعث شود در تکنیک ساندویچ انتقاد ما گم شود و اصلا دیده نشود!
- همچنین در تکنیک ساندویچ ممکن است شفافیت کلام زیر سوال رود و تاثیر آن کاهش یابد.
ممنون از همراهی شما.
